In de vorige bijdragen heb ik aangegeven dat voordeel moet worden bezien in strategische voordeel. Je bouwt een situatie op, maakt keuzes die uiteindelijk een goed schot moeten opleveren. Voordeel vraagt om een coach die ‘teacht’, zijn spelers keuzes leert maken. De play is niet meer belangrijk, of wie de bal krijgt. Een coach die coacht met het idee van voordeel levert ook veel controle in. Hij vraagt van zijn spelers om aan de hand van criteria, goede beslissingen te maken. Die criteria zijn vrij objectief te zien. De verdediging moet gedwongen worden door een keuze, en vanuit deze keuze ontstaan situaties die ‘goed’ moeten worden beoordeeld.
In deze bijdrage ga ik over het voordeel in transitie situaties. Waar nog lang het idee werd gekoesterd van een secondary break, ooit geperfectioneerd door Dean Smith en de Tarheels, is vandaag in het basketbal veel meer sprake van ‘early offense’ of ‘transition offense’. Het idee van voordeel speelt hierbij een belangrijke rol. De populariteit van de vroege pick&roll in de aanval (zie voor meer pick&roll ook mijn bijdrage op deze website bij Artikelen-verdediging) wordt hier mede door verklaard. In een eerder stuk beschreef ik hoe belangrijk de verschillende fasen zijn bij het spelen met voordeel. De eerste fase (creëren), de tweede fase van voordeel behouden, en de derde fase van voordeel benutten.
Met de 24-seconden klok in het achterhoofd, is het niet moeilijk om te bedenken waarom een pick&roll zo’n enorme vlucht heeft genomen. Het speelt met name een rol in de eerste fase van voordeel, dat wil zeggen fase 1 van voordeel creëren. Hieronder een voorbeeld, en daarna een korte clip van recente NBA wedstrijd waarin dit wordt getoond.
 |
 |
| Hier een “standaard” early offense, zoals die nog veel wordt gespeeld. Een vroege ballreversal om de verdediging te bewegen. | In termen van voordeel, wordt hier nu op de 2e pass voordeel gecreëerd. Namelijk een verdediger die moet helpen op een (mogelijke) postpass, sprint naar de perimeter om zijn aanvaller op de wing een schot weg te nemen. Deze 1-tegen-1 is beslissend of voordeel wordt gecreëerd of door de verdediging wordt geneutraliseerd. |
De hierboven beschreven situatie is een vrij normale situatie voor veel teams. Het nadeel van deze actie is dat het creëren van voordeel wordt uitgesteld tot de 2e pass. De aanvaller op weakside moet nu ook echt iets goeds doen met de bal om dat voordeel ook daadwerkelijk te starten. Dat kan een directe drive, een schotfake + drive zijn of een goede pick&roll met de passer. Met de schotklok in het achterhoofd een belangrijke beslissing. Wordt het voordeel geneutraliseerd door de verdediging dan moet het voordeel opnieuw worden opgebouwd met een continuïteits-aanval. Over de verdedigende situatie bij het spelen met voordeel kom ik later in deze serie terug.
Een andere variant die het voordeel wat beter uitbuit, is een vroege pick&roll. De pick&roll in deze transitie situatie wordt meestal aan de zijkant van het veld gezet om daarna het midden aan te vallen. Hieronder heb ik deze situatie in diagrammen neergezet:
 |
 |
| De #5 speler gaat nu direct in een pick&roll met de speler met bal. Deze vroege pick&roll kan plaatsvinden door een trailer (meestal) maar ook iets vertraagd, zoals in bovenstaand diagram. | De speler met bal gaat over de pick&roll heen en tegelijk rollt de screener naar beneden. Deze actie forceert de verdediging om een keuze te maken. Hoe de verdedigende rotatie op weakside ook is, de verdediging moet iets doen met de roller. Hiermee is de 1e pass in de aanval een pass geworden die voordeel creëert. |
Het debat kan zijn dat ook deze pick&roll wat tijd kost. Dat is natuurlijk waar en zeker als je wilt dat de screen goed gelezen wordt. Te ontkennen valt niet, dat vanaf het eerste moment de aanval nu de verdediging laat kiezen. Hier komen ook de vaardigheden van de spelers bij kijken. En vooral waar kijken spelers naar, of waar moeten ze naar kijken om een goede beslissing te maken. Hieronder twee fragmenten van de wedstrijd Utah Jazz tegen New Orleans Hornets waar beide situaties getoond worden.
De volgende video toont het verschil als na een 2e pass (ballreversal, hier via een dribble-hand off) voordeel wordt herkend en wordt gemaakt. In de video zie je ook dat hierdoor ritme in de aanval ontstaat. Vrijwel altijd een belangrijke indicator als het aanvallende team controle over de situatie heeft en met het goed lezen van screens en uitstekende spacing van de overige spelers, een verdedigende ploeg continu op haar laat reageren. Voor mij zit hier de schoonheid van basketbal, of van teamsporten, in.
In de volgende uitwerking van voordeel gaan we over de situatie na de 1e of 2e pass in een early-offense situatie. Welke beslissingen moet de speler met de bal nemen en wat voor consequenties heeft dit voor wie je op welke positie zet? In de laatste video is duidelijk dat 2 goede beslissers met de bal, Andrje Kirilenko en Daron Williams, de belangrijkste beslissingen nemen. Ook iets om over na te denken als jou team de aanval speelt. Wie krijgt de 2e en 3e pass? Volgende keer meer.